Mazuka-Chopin và nghệ sĩ Đặng Thái Sơn

55 mazurka trải dài suốt một đời nghệ sĩ, bắt đầu từ tuổi mới lớn ở quê hương Ba Lan - cái nôi của mazurka, đến tuổi đôi mươi dấn thân vào phận tha hương mang theo tình yêu đất nước trong mazurka, rồi từ đó những buồn vui, sóng gió của mỗi quãng đời đều gửi vào mazurka, cho tới tác phẩm cuối cùng thay lời vĩnh biệt với đời cũng lại là mazurka!

Mazurka - điệu nhảy dân gian, cùng với polonaise - điệu nhảy quý tộc, là nơi thấy rõ nhất tinh thần cốt cách Ba Lan trong Chopin, và cũng là nơi in đậm dấu ấn cá nhân của Chopin. Một tâm hồn lãng mạn, dịu dàng mà quyết liệt đã biến thể loại dân vũ bình dị thành những “khẩu đại bác ẩn dưới những khóm hồng” như lời ví von của Schumann, và đưa mazurka vào một vị trí không thể thay thế trong kho tàng âm nhạc kinh điển của nhân loại.

Vẫn trung thành với những đặc điểm truyền thống, chẳng hạn như vận dụng những điệu thức tự nhiên của dân tộc và âm nền trì tục trên các quãng đặc trưng, mượn cách diễn tấu của nhạc cụ dân gian và lối nhấn đặc thù vào phách yếu, tức là phách thứ hai hoặc phách cuối của nhịp 3/4, nhưng đây không còn đơn thuần là điệu nhảy nữa. Với hình thức đa dạng và nội dung sâu sắc, mazurka của Chopin đã trở thành một biểu tượng đầy mê hoặc và quyến rũ.

Khi êm ả thanh bình trong phong cảnh hữu tình, khi rộn ràng cuốn hút vào tiết tấu nhảy múa, những bức tranh thiên nhiên và khung cảnh vũ hội thôn dã được họa lại không chỉ ở những mazurka đầu tiên của tuổi hoa niên: N^o1-4 Fis-moll, Cis-moll, E-dur và Es-moll trong CD1, mà ở nhiều mazurka thời xa xứ đầy mộng mị với hình ảnh quê nhà: N^o5 B-dur, N^o9 C-dur, N^o15 C-dur, N^o23 D-dur, N^o28 H-dur trong CD1; N^o5 C-dur, N^o10 H-dur,N^o18 C-dur, N^o19 F-dur, N^o20 G-dur trong CD2…

Nỗi buồn phận nước lồng trong cảm xúc riêng tư, chất thơ hòa lẫn chất bi, giai điệu lúc đắm say bay bổng, lúc trầm tư ngâm ngợi, âm thanh lúc mong manh buông lơi, lúc trĩu nặng u sầu… Những gì làm nên vẻ đẹp tao nhã, xao xuyến, đượm buồn của Chopin đều được tìm thấy nơi đây, ở những mazurka ngọt ngào chất hát: N^o7 F-moll, N^o13 A-moll, N^o14 G-moll, N^o18 C-moll, N^o22 Gis-moll, N^o27 E-moll trong CD1; N^o11 F-moll, N^o12 Cis-moll, N^o13 A-moll, N^o14 A-moll, N^o17 A-moll, N^o24 A-moll, N^o25 G-moll, N^o26 F-moll trong CD2.

Bên cạnh những bức tranh xinh xắn và thuần nhất về cảm xúc là những trường ca kịch tính. Diễn biến câu chuyện được xây dựng theo cấu trúc dài hơi, luân phiên các đoạn tương phản tính cách theo kiểu rondo hoặc hình thức 3 đoạn phức, giống như những màn kịch nhiều xung đột giữa các trạng thái cảm xúc khác nhau, đối lập về hòa thanh, cường độ, âm vực, nhịp điệu. Đó là các mazurka: N^o17 B-moll, N^o21 Cis-moll, N^o25 H-moll, N^o26 Cis-moll trong CD1; N^o3 Cis-moll, N^o4 H-dur, N^o6 C-moll, N^o9 Fis-moll trong CD2…

Ở đây thường bắt gặp những màn trò chuyện “tay đôi” giữa giai điệu đầy nữ tính, duyên dáng, hoa mĩ và nét nhạc rất nam tính, kiên định, mạnh mẽ, tựa hồ một cặp nhảy quấn quýt trong chuyển động đồng nhất hoặc đối đáp đan xen nhau. Song có lúc đấy không hẳn là đối thoại tâm tình giữa hai nhân vật, mà là độc thoại nội tâm giữa “ta với ta”, như thể một người đang tự hỏi lòng mình và cố khẳng định cho mình, nhưng cuối cùng trong lối kết lịm dần vẫn day dứt một câu hỏi không lời giải đáp.

Mộc mạc và lộng lẫy, trầm mặc và thanh thoát, ngập ngừng và dồn dập, hào hiệp và mỉa mai, trễ nải và cuồng nhiệt, rạng ngời và u ám, tĩnh lặng và bất an, than thở và hùng hồn, vui nhộn và bi ai… Chẳng vô cớ mà người đời đã coi toàn bộ mazurka của Chopin như cuốn “bách khoa toàn thư” âm nhạc về cảm xúc con người.

Mazurka là niềm tự hào của Ba Lan và luôn có giải thưởng cho người chơi mazurka hay nhất trong cuộc thi Chopin. Việt Nam có một niềm tự hào mang tên Đặng Thái Sơn - người đoạt giải nhất năm 1980 và còn là quán quân trong lịch sử concours Chopin đã cùng lúc giành nhiều giải phụ, trong đó có giải polonaise và mazurka.

Là một trong rất ít danh cầm thế giới được coi là Chopinist, nghệ sĩ Đặng Thái Sơn đã đi từ một Chopin đầy chất thơ trong vẻ đẹp tinh khiết ở tuổi thanh niên của mình, và ngày càng thấu hiểu hơn nỗi đau của Chopin qua những trải nghiệm nỗi đau của chính mình, để đến tuổi trung niên lại trở về với một Chopin sâu lắng, tinh tế và bình dị hơn trong vẻ đẹp vĩnh hằng.

Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn

Hiện là một nghệ sĩ nổi tiếng thế giới, với tài năng xuất chúng, hơn 30 năm trước, Đặng Thái Sơn xuất hiện và nhanh chóng trở thành gương mặt nổi bật của thế giới âm nhạc vào tháng 10/1980, khi anh giành Huy chương Vàng tại Cuộc thi Piano Quốc tế Chopin lần thứ 10. Đây cũng là lần đầu tiên một nghệ sĩ piano châu Á giành được giải cao nhất ở một cuộc thi tầm cỡ quốc tế như vậy.

Đặng Thái Sơn bắt đầu học piano với mẹ tại Hà Nội. Được giáo sư và là nghệ sĩ piano người Nga Isaac Katz phát hiện vào năm 1974 khi ông tới thăm Hà Nội, anh đã theo học nâng cao tại Nhạc viện Quốc gia Tchaikovsky (Nga) cùng các thầy Vladimir Natanson và Dmitry Bashkirov.

Sau khi chiến thắng tại cuộc thi Chopin, sự nghiệp của một nghệ sĩ biểu diễn quốc tế đã đưa Đặng Thái Sơn đến hơn 40 quốc gia, biểu diễn tại các thính đường danh tiếng như Lincoln Center (New York), Barbican Center (Luân Đôn), Salle Pleyel (Paris), Herculessaal (Munich), Musikverein (Viên), Concertgebouw (Amsterdam), Nhà hát Opera Sydney, Suntory Hall (Tokyo).

Anh đã biểu diễn cùng những dàn nhạc danh tiếng thế giới như Dàn nhạc Giao hưởng Leningrad, Dàn nhạc Giao hưởng Montreal, Dàn nhạc giao hưởng BBC, Dàn nhạc thành phố Birmingham, Dàn nhạc Dresden, Staatskapelle Berlin, Dàn nhạc Baden-Baden , Dàn nhạc Giao hưởng Oslo, Dàn nhạc Quốc gia Vác-xa-va, Dàn nhạc Sydney, Dàn nhạc giao hưởng Praha, Dàn nhạc Quốc gia Hungary, Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Nga, Dàn nhạc thính phòng Hoàng gia Thụy Điển, Dàn nhạc thính phòng Zurich… và các chỉ huy dàn nhạc tên tuổi như Sir Neville Marriner, Pinchas Zukerman, Mariss Jansons, Ivan Fisher, Vladimir Spivakov, Dimitri Kitaenko, James Loughram, Jiri Belohlavek, Hiroyuki Iwaki, Ken-Ichiro Kobayashi, Pavel Kogan, Jerzy Maksymiuk, Sakari Oramo, John Nelson.

Ở mảng nhạc thính phòng, Đặng Thái Sơn từng trình diễn cùng Dàn thính phòng Thập tấu Berlin, Nhóm tứ tấu dây Smetana, Barry Tuckwell, Tsuyoshi Tsutsumi, Boris Belkin, Joseph Suk. Anh cũng từng biểu diễn song tấu piano với Andrei Gavrilov.

Những sự kiện nổi bật trong sự nghiệp biểu diễn của anh còn bao gồm Hòa nhạc Năm mới (1995) cùng Yo Yo Ma, Seiji Ozawa, Kathleen Battle và Mstislav Rostropovich, một chương trình tầm cỡ quốc tế do Tập đoàn Phát thanh Truyền hình Nhật Bản NHK tổ chức; vào tháng Giêng 1999, anh diễn trong Gala mở đầu Năm Chopin. Tại chương trình này, Đặng Thái Sơn là nghệ sĩ nước ngoài duy nhất được mời độc tấu cùng Dàn nhạc Nhà hát Opera Quốc gia Vác-xa-va; các buổi hòa nhạc Isaac Stern Festival ở Miyazaki, Nhật, năm 2001, gồm 3 buổi diễn cùng Pinchas Zukerman; và một buổi diễn đặc biệt với tư cách là khách mời duy nhất tại Gala khai mạc Cuộc thi Piano Quốc tế Chopin lần thứ 15 tại Vác-xa-va, và anh cũng là thành viên Ban giám khảo.

Đặng Thái Sơn thường xuyên được mời giảng dạy khắp thế giới – có thể kể ra các bài giảng tại Berlin vào tháng 10/1999, anh giảng dạy cùng Murray Perahia và Vladimir Ashkenazy. Từ năm 1987, anh là giáo sư thỉnh giảngtại Trường Âm nhạc Kunitachi (Tokyo) và giảng dạy thường xuyên tại Đại học Montreal (Canada). Anh cũng từng là giám khảo tại các cuộc thi piano danh giá như Cleveland (Mỹ), Clara Haskil (Thụy Sĩ), Hamamatsu (Nhật Bản), Rachmaninoff (Nga), Piano Masters (Monte-Carlo, Monaco), Sviatoslav Richter (Matxcơva) Chopin (Ba Lan), C. Bechstein (Đức) và Villa-Lobos (Brazil). Vào mùa biểu diễn 2007-2008, Đặng Thái Sơn đã làm giám khảo các cuộc thi Vladimir Viardo (Dallas), 4^th China, Artur Rubinstein (Tel-Aviv) và Jeunesses Musicales (Montreal).

Đặng Thái Sơn đã ghi âm cho các hãng đĩa lớn như Deutsche Grammophone, Melodya, Polskie Nagrania, CBS Sony, Analekta và Victor JVC. Vào tháng 10/2009, anh đã ghi âm tất cả các bản mazurka của Chopin cho bộ đĩa Complete Mazurkas Of Chopin gồm 2 CD, được Victor Entertainment Inc. phát hành đầu năm 2010 tại Nhật Bản.

Với tư cách từng là người chiến thắng cuộc thi piano Chopin, mùa biểu diễn 2009-2010 trở nên đầy ấn tượng trong sự nghiệp của Đặng Thái Sơn vì năm 2010 kỷ niệm 200 năm ngày sinh Chopin. Đặng Thái Sơn mở đầu chuyến lưu diễn châu Âu với các buổi hòa nhạc cùng Dàn nhạc Giao hưởng Séc tại Cộng hòa Séc và Dàn nhạc Thế kỷ 18 tại Ba Lan. Vào ngày sinh nhật Chopin, 1 tháng Ba, Đặng Thái Sơn biểu diễn cùng với Martha Agerich và Lý Vân Địch (Yundi Li) tại chương trình được chờ đợi nhất là Gala Vác-xa-va, tại đó anh trình diễn bản Concerto Số 2 cung Fa thứ. Vào tháng 10/2010, Đặng Thái Sơn được mời làm giám khảo cuộc thi Chopin lần thứ 16 cùng với Martha Agerich, Nelson Freire, Bela Davidovitch và Fou T’song cùng những người khác.

Đặng Thái Sơn cũng là nhân vật chính trong cuốn sách “Người được Chopin chọn” do Yamaha Music Media Corp. xuất bản năm 2003, bản tiếng Việt do Phương Nam Corp. phát hành tại Việt Nam năm 2008.

« Quay lại trang trước

Số lần xem: 4229

Bản in   Gửi bạn bè